در سال‌ 1312 ه ش/1352ه ق/1933م«اداره‌ی معارف‌ و اوقاف‌ و صنايع‌مستظرفه»‌ درشهرستان‌»لارستان» تأسيس‌ شدکه به عنوان زیر مجموعه‌ی«وزارت معارف‌ و اوقاف‌ و صنايع‌مستظرفه»محسوب می شد.

پیش از تاسیس«اداره‌ی معارف اوقاف‌ و صنايع‌مستظرفه‌«درشهر«لار» مانند اغلب نقاط «ایران» چندين‌ مكتب‌ خانه‌ وجود داشت و مدرسان سنتّی که اصطلاحا به آن‌ها «ملّا» می‌گفتند در این مکتب‌خانه ها به تعليم‌ و تربيت‌ کودکان می‌پرداختند.

 کودکان از حدودهفت سالگي‌ به‌ مكتب‌ خانه‌ می رفتند و پس از گذراندن یک دوره ی چهار ساله در سن یازده سالگی دوره ی مقدّماتی را به اتمام می رساندند. در این دوره ی مقدّماتی محصلان پس از آموختن حروف الفبا و تمرین در نوشتن به تحصیل در احکام و واجبات دینی، قرائت «قرآن» و آموختن اشعار کتاب«جودی» که اغلب شامل اشعاری در وصف و منقبت و رثای «پیامبر اسلام(ص)» و«امامان شیعه(ع)» بود می پرداختند. مكتب‌ خانه‌هاي‌ پسرانه‌ و دخترانه‌ از هم مجزا بود. ملّاي‌ پسرها مردان‌ و ملّاي‌ دخترها زن‌ها بودند. معمولاً همسران‌ و زنان خانواده‌ی ملّاها به آموزش دختران‌ می‌پرداختند. شهریه‌ی این مکتب‌خانه‌ها به طور معمول  ماهی‌ دو سناري‌ بود. در غياب‌ ملّا، خليفه‌ يعني‌ مبصر اداره ی مکتب خانه‌ را به‌عهده‌ داشت‌.

خليفه‌ها که حکم جانشین ملّا را داشتند غالبا به لحاظ هوش مندی و توانایی جسمی سرآمد ديگر محصلان بودند و در غیاب مکتب خانه‌دار،صحت‌ قرائت‌ شاگردان‌ را تأئيد مي‌کردند. به دختران‌ آموزش نوشتن داده نمی‌شد. نوشتن‌ مخصوص‌ پسران‌ بود، چراكه‌ تصوّر عمومی بر این بود که اگر دختران‌ نوشتن‌ را بياموزند فاسد مي‌شوند.

پس از آموختن «عم‌ّ جزء» برای محصلان جشن می‌گرفتند. در این جشن معمولا شيريني‌‌های محلی  و كلّه‌ قند و«قرآن‌ »در سيني‌ مي‌گذاشتند و طی مراسمی به ملّا هديه‌ مي‌کردند. این مراسم حکم مراسم فارغ التحصیلی محصلان را داشت و در پایان روز جشن، مكتب‌ خانه‌  تا آغاز دوره‌ی جدید آموزشی تعطيل‌ مي‌شد. در زمان‌ «رضاشاه‌ پهلوی اوّل» تاسیس مدارس‌ جديد به‌ جاي‌ مكتب‌ خانه‌ها اجباری شد. پس از این ماجرا مکتب خانه داران برای امرار معاش‌ اغلب در زيارتگاه‌ها و امامزاده‌ها به قرائت‌زيارت‌نامه‌ و روضه‌خواني‌ مشغول شدند.این افراد تنها در طول‌ تابستان‌ و دوره‌ی تعطیلی مدارس‌ جدید در مكتب‌ خانه‌ها به آموزش ‌قرائت‌ «قرآن‌ مجيد» می‌پرداختند.

مكتب‌ خانه‌ و ملاهاي‌ شهر«لار»

یکی از مكتب‌ خانه‌‌های معروف و معتبر شهر«لار» مکتب‌خانه‌ی مرحوم‌»آقاسيّدحسن‌ مصطفوي»‌ معروف‌ به‌ «آقاحسن»‌ بود. این مكتب‌خانه‌ در ضلع‌ جنوبي‌ محله‌ی‌«امام‌ زاده‌ میر علی بن الحسین»واقع بوده است.ظاهرا به این نقطه از محله‌ی«امامزاده »محله‌ی‌ «گود» می‌گفته‌اند.مرحوم «سیّد حسن مصطفوی» علاوه‌ بر مكتب‌داري‌ به نوشتن دعا برای مردم نیز می‌پرداخته و  استجابت‌ دعاي‌ ايشان‌ معروف‌ بوده‌است. مرحوم‌ «آقا حسن»‌ پس از آن‌که «رضا شاه پهلوی اوّل»دستور خلع‌ لباس‌ روحانیون و کشف حجاب را داد كمتر از خانه‌ و مكتب‌خانه‌ خارج‌ مي‌شد و مقيّد بود در كسوت‌ روحانيّت‌ باقي‌ بماند.

از دیگر مکتب خانه‌های معروف شهر«لار»،مكتب‌ خانه‌‌ی مرحوم‌«حاج‌ سيّدجواد موسوي‌«بود.مكتب‌ خانه‌ی وی سیّار بود و دوره‌های مختلف این مکتب خانه در محلات مختلف «لار» دایر می‌شد. به گفته‌‌ی معمرین شهر«لار»مرحوم‌«حاج‌ سيّدجواد» درتعليم‌ و تدريس‌ حساب‌ و هندسه‌ جديد توانایی و مهارت زیادی داشته وآخرين‌مكتب‌ خانه‌ وی در پشت‌«مسجدجامع‌ لار»دایر می‌شده‌است.

مكتب‌ خانه‌ی مرحوم‌«ملّا قنبر»درمحله‌ ی«قنبربيگي»‌،شامل دو دوره‌ی پسرانه و دخترانه بوده‌است.دختران مرحوم‌ «ملّا قنبر» ملّاي‌ مكتبي‌ بوده‌اند.نام یکی از دختران او«هاجر» بوده و مكتب‌ خانه‌ی  دخترانه‌ او هم‌ در محل‌ مکتب‌خانه‌ی پسرانه‌ی پدر دایر می‌شده‌،هم چنان که درمحل مکتب‌خانه‌ی«ملّاقنبر»،مكتب‌ خانه‌ی «ملّا طالب‌ مدرسي»‌هم برگزار می‌شده‌است.

مكتب‌ خانه‌ی دخترانه‌ی‌ ديگري‌ در محله‌ی‌ «قنبربيگي»‌،کنار آب‌ انبار این محله وجود داشته كه‌ توسط‌ «نصرت خانم»همسر مرحوم‌ «ملّا قنبر»اداره می شده است.

 مكتب‌ خانه‌ی مرحوم‌«ملّا محمّدعلي»‌ومكتب‌ خانه‌ی مرحوم‌ «ملّا غلام حسين »‌نیز درمحله‌ی «قنبربيگي»‌ودر محل‌ قديمي‌ مكتب‌ خانه‌ی «ملّا قنبر« دایر می‌شده‌است. به این ترتیب‌ سه‌ مكتب‌ خانه‌‌ی پسرانه در خانه‌ی«ملّا قنبر» دایر بوده و خانه‌ی ديگري‌ که در کنار‌ همان‌ خانه‌ وجود داشت‌ مكتب‌‌خانه‌ی دخترانه‌ بود. ملّاهای این مکتب‌خانه‌ی دخترانه یکی همان‌«هاجر خانم‌» مذكور بود و علاوه بر  او دیگر دختران«‌ملّا قنبر» و عيال‌«ملّا غلام حسين‌»وهم چنين‌ عيال‌«ملّا طالب» ‌نیز در تدریس و اداره این مکتب‌خانه‌ی دخترانه نقش داشتند.

درمحله‌ی«کوریچان»مكتب‌خانه‌ی‌«آقاسيّدحسين‌ معصومي»‌قرارداشت.مرحوم‌»آقا سیّد حسين»،شاعرصاحب طبعی بود. به خصوص اشعار آیینی وی در مورد واقعه‌ی عاشورا که به‌ عنوان‌ نوحه‌ و ختم‌ درسينه‌زني‌ها خوانده می‌شد شهرت زیادی داشته است.

 مكتب‌خانه‌‌ی ديگر در کنار منزل‌ مرحوم‌ «حجت الاسلام‌ حاج‌غفوري»‌بود که روبه روي‌ «بركه‌ قصّاب‌ ( خیابان حاج غفوری کنونی)»واقع‌ شده‌ بود. نام این مكتب‌ خانه‌»مکتب‌خانه‌ی رباب» بود و گاه در این مکان به دختران نیز آموزش داده می‌شد. از دیگر مكتب‌ خانه‌ها می‌توان به مکتب‌خانه‌ی‌ مرحوم‌ «ملّا كربلايي‌ عيسي»‌ در محله‌ ی «امامزاده میر علی بن الحسین(ع)»اشاره کرد.

در سال‌ 1304ه ش/1344ه ق/1925م  به‌ همّت‌ و مدیریّت« سيّدمحمود كشفي»‌ اوّلين‌ دبستان‌ پسرانه‌ با چهل دانش‌آموز در شهر«لار» تأسيس‌ شد. درسال‌ 1307 ه ش/1347ه ق/1928م اوّلين‌ دبستان‌ دخترانه‌ به‌نام‌»دبستان‌ نسوان‌« با بیست و پنج دانش‌آموز تأسيس‌ شد كه‌ بعدها به‌ «دبستان‌اجتهاديه‌» تغییر نام داد. اين‌ واحد آموزشي‌ به‌ همّت‌ خانم‌ «صغري‌ بيكم‌ اجتهادي»‌ تاسیس شد و در آن علاوه بر وی خانم‌ «تاج‌ سعدين‌«نیز تدريس‌ مي‌كرد.از اوّلین معلّمان مدارس «لار »می‌توان به مرحوم‌»ميرزا ابوالحسن‌ مجتهدي‌«،«رضا علي‌ غفوري»،«سيّد صبغة الله كشفي‌نيا»،«سيّد محمّدتبيان»‌،«صغری اجتهادي»‌و«تاج سعدین» اشاره کرد.

«لارستان» در آن زمان ‌داراي‌ شش‌ بخش‌ به‌ نام‌هاي‌»بخش‌حومه»‌،«بخش‌ جويم»‌،«بخش‌ جهرم‌«،«بخش‌ بستك»‌،«بخش‌ بندرلنگه‌«و«بخش‌ گاوبندي»‌ بود‌وكل‌ّ مدارس‌جديد در«لارستان» آن دوران تا سال‌ 1325ه ش/1366ه ق/1946م  به‌ بیست واحد می رسید...».(1)،(2)

«کاظم رحیمی نژاد»».

پی نوشت ها:

(1) نگ به :پایگاه خبری تحلیلی جنوب ایران هفته نامه ی صحبت نو فارس

http://www.sohbatenow.ir/news.php?id=7165
(2)ویرایش بابک زمانی پور.