مقدّمه :

آموزش و پرورش ، زيربناي توسعه اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و فرهنگي هر جامعه است.بررسی عوامل مؤثر بر پيشرفت و ترّقي جوامع پیشرفته نشان میدهد که همه اين شهرها آموزش و پرورش توان مند و کارآمدی داشته اند.هم چنین در هر نظام آموزشی عوامل بسیاری با یک دیگر عمل می کنند تا یادگیری و پیشرفت تحصیلی برای دانش آموزان حاصل گردد.هر قسمت از این نظام باید به گونه ای اداره شود که دسترسی به بازده مطلوب و اهداف موردنظر میسّر شود زیرا اگر جزیی از نظام از کار باز ایستد کارایی اجزای دیگر نظام کاهش یافته و صدمه خواهد دید .براین اساس با درنظر گرفتن تجزیه و تحلیل درون داده هایی از قبیل متغیرهای فیزیکی می توان با آگاهی بیش تری در این زمینه اقدام به برنامه ریزی نمود . البته علاوه بر عوامل فیزیکی متغیرهای زیاد دیگری نیز وجود دارند که فرایند یادگیری و پیشرفت تحصیلی را تحت تاثیر قرار می دهد که با انجام پژوهش می توان میزان تاثیر آنها را تشخیص داد .هنگامی که نظام های آموزشی اطلاعات لازم را در چنین زمینه های اساسی در اختیار نداشته باشند نمی توان عملکرد صحیحی را در عرصه های مختلف آموزشی و پرورشی از آنهاانتظار داشت . از این رو این مقاله به دنبال یافتن پاسخ به این قیبل سوالات در زمینه های رابطه ی نور وروشنایی با پیشرفت های علمی وفرهنگی دانش آموزان می باشدومبتنی براین دوپرسش می باشد:

آیا بین میزان نور و روشنایی در کلاس درس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد ؟

آیا بین جاذب بودن کلاس درس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد ؟

عوامل فیزیکی مربوط به امکانات آموزشی و شیوه ی تامین روشنایی کلاس های درس متاثرازاین شاخص ها هستند

نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور - نوع نور ( طبیعی یا مصنوعی )

يادگيري از ديدگاه گشتالت :

قانون‌هاي گشتالت : روانشناسان گشتالتي معتقدند که در گشتالت نيروي خاصي وجود دارد که مسايل و امور را در طرح ها ، شكل ها و قالب هاي معيني سازمان می دهد و اساس ادراك و بينش را پايه ريزي مي كند .

1- قانون فراگيري يا جامعيّت ، بيانگر اين واقعيّت است كه سازمان رواني همواره به هيأت و شكل مطلوب و كمال يافته گرايش دارد . در اين سازمان ويژگي هايي مانند نظم و ترتيب ، سادگي و پايداري برقرار است .

2- قانون مجاورت ، بيان گر عوامل سازنده ي يك ميدان است كه در نتيجه ي نزديك بودن به يك ديگر تشكيل دسته يا رده هاي مشخصي را مي دهد .

3- قانون مشابهت،موارد مشابه برحسب ويژگي هاي خاصي كه دارند مانند شكل،رنگ و جز آن. گروه هاي مشتركي را به وجود مي آورند .

4- قانون بستگي،در فرد گرايشي وجود دارد كه همواره مي خواهد شكل ها و موقعيّت هاي ناجور و نامتقارن را تكميل كند ، يادگيري آن گاه انجام مي شود كه طرح مطلوب يا هيأت نيكو حاصل آيد. با سازمان دادن اوضاع يا رفع نقص حالت خشنودي در فرد فراهم مي شود .

5- قانون نيك پيوستگي ، همانند قانون بستگي هر دو داراي جنبه هاي صراحت و زيبندگي يا كمال مطلوب مي باشند .

يادگيري عبارت از وقوع تغييراتي است كه در پاسخ به الگوها یا هيأت هاي كلِ معنادار حاصل می گردد . چنان چه وقتي دانش آموز با مسأله ي جديدي روبرو می شود بي درنگ به طرح و الگوهاي گذشته اش مراجعه مي كند تا در حل مسأله او را یاري نمايند و نهايتاً اين كه يادگيري از ديدگاه گشتالت با ادراك ، بينش و حل مسأله ملازمت دارد .

تأثیر نور روی انسان ها به طور کلّی

تکامل انسان توسط نور شکل می گیرد .در طی تکامل انسان یک ساعت درونی پیدا می کند تحت نور طبیعی با بیست وچهارساعت روشنی - تاریکی و چرخه ی طبیعی تنظیم می گردد ((czeisler  et  al..1999 . تحقیقات مکانیسم برای ضرورت عملکرد انسان را نشان می دهد ( boyee.hunter.&howlett 2003 ) نور یک عامل قادرکننده قوی برای بینایی است که انواع زیادی از فرآیندهای بدنی مثل خواب و بیداری را تنظیم می کند grangaaad1995 و همچنین برای شناخت و روحیه که تولید هورمون های مهم مثل ملاتونین و کورتیل را ممکن می کند . dilk&cagechen1992 نورهایی با طول موجهای متفاوت روی فشار خون ، پالس ، سرعت تنفس ، فعالیت مغز تأثیرگذار است . نقش نور در زندگی روزمره مان برای کارکرد بهینه در هر محیط ضروری است بنابراین نور مستقیماً هر بعدی از زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می دهد . Tanner بیان می کند که نور مهمترین عامل محیطی بعد از غذا و آب است که عملکردهای بدنی را کنترل می کند . wurtman 1975

از زمان انقلاب صنعتی مردم بیشتر وقتشان را در داخل منـزل می گذرانند در حالی که نور مصنـوعی قدرت جبران نسبی فرآیندی را نشان می دهد که بدن ، ذهن و احساس را ثابت می کند . در ادامه در مورد تأثیرات ثابت شـده ای که نور مصنوعـی روی عملکـرد مغـز دارد بحث خواهدشد  wurt man 1975 .خواب یکی از اصلی ترین احتیاجات فیزیکی عملکرد انسان است . مقدار و کیفیت نور روی میزان و کیفیت خواب در انسان ها تأثیـر می گذارد و ساعت بیولوژیکی بدن را تنظیم می کندokawa . shimizu 2001 در سال 2002م ، Berson تستی را طراحی کرد که حالت هر شرکت کننده را ارزیابی می کرد . نتایج نشان داد که زنان در محیط های گرم و روشن بهتر عمل می کنند در حالی که مردان برای کارهای شناختی و ادراکی در محیط های خنک با نور روشـن بهتر عمل می کنند ditk&caiochen . 1992 زنان و مردان به طور متفاوت به ارزیابی سطح نور و رنگ پاسخ دادند و بنابراین روحیه هر فرد به طور متفاوت تحت تأثیر قرار گرفت . معیارهـای اندازه گیری روحیـه  یمثبت افزایش روحیه در هر دو جنس را نشـان نداد . با وجود این روشنـایی روی روحیه زنان تأثیر داشت berson.dunn 2002 بنابراین عملکرد زنان روی کارهای شناختی در نور کمتر کاهش پیدا کرد چون هنگام در معرض نور قرار دادن انسان ها تغییرات فیزیکی رخ می دهد ، روحیه و شناخت هم می توانند به طور غیرمستقیـم تحت تأثیـر قرار بگیرند علاوه براین طبـق گفته ی Veitch تأثیـر نوری که مربوط به روحیـه می شود نتایج قابل توجهی دارد :

 الف- عملکرد بهتر روی کارهای شناختی در محیط کار و یا محیط آموزشـی .

ب - کیفیّت کلّی بالای زندگی و رفاه .

 قدرت درک تصویری و خواب کافی می تواند تأثیر قابل توّجهی روی توانایی های شناختی داشته باشد مثل تمرکز و حافظه . روحیه می تواند شدت این توانایی های شناختی را تعیین کند . روحیه می تواند توسط کیفیّت و میزان نور تحت تأثیر قرار بگیرد مثلاً نور درمانی یک درمان موفق برای مشکلات فصلی است و دیگر مشکلات روحی غیرفصلی مثل افسردگی و مشکلات خورد و خوراک.استحکام خواب وقتی بهینه می شود که زمان خواب با دوره ی ترشح ملاتونین هم زمان باشد . افرادی که هنگام اوج ملاتونین می خوابند زمان خواب طولانی تری دارند در مقایسه با افرادی که در زمان اوج ملاتونین بیدار هستند علاوه براین همین مطالعه نشان می دهد که عملکرد شناختی در گروه های همزمان افراد بهتـر بود ، این نشان می دهد که چیدمان صحیح بین خواب - بیداری و زمان بیولوژیکی مهم است نه تنها برای کیفیت خواب بلکه برای عملکرد شناختی. kenz 1996

نور نقش مهمی در انگیزش احساسات دارد می تواند برای ایجاد محیط های مصنوعی استفاده شود و محیطی ایجاد کند که روی احساسات مردم تأثیر بگذارد علاوه براین رفاه کاربر می تواند مستقیماً توسط نور تحت تأثیر قرار بگیرد.روشنایی رنگ و زمان پارامترهایی هستند که برای ایجاد شرایط نوری استفاده می شوند که به این مباحث می پردازد. kenz 199

به رغم این،در مورد رابطه  ی بین نور و روحیه،یادگیری تحقیقات نتایج منسجمی نشان نداده اند . در مطالعه ای توسط Knez دو آزمایش برای تحلیل تأثیرات دمای رنگ و سطح روشنایی استفاده شد از جمله یادآوری طولانی مدت ، نحوه عملکرد بین زنان و مردان . آزمایش توسط نور فلورسنت انجام شد، یک مبحث کلّی نور این بود که بسیاری از کلاس ها فرم ناکافی از روشنایی فلورسنت داشتند که باعث سردرد و دید کم می شد .

Veitch & mccool 2002 برخی نور اضافه داشتند و زیادی روشن بودند . مطالعه ای توسط Ott نشـان داد که نور فلورسنت در کلاس می تواند به میزان زیادی رفتار شاگردان را تحت تأثیـر قرار دهد به ویژه آنهـایی که بیش فعّال هستند یا مشکل یادگیری دارند، چهار کلاس بدون پنجره شامل کلاس اوّلی ها در Sarasota ، Fiorida مورد بررسی قرار گرفت ، دو تا از کلاس ها دارای نور استاندارد فلورسنت بود و دو تای دیگر نور فلورسنت با طیف کامل در آنها نصب شده بود . veitch & mccool 2001 دوربین در کلاس ها کار گذاشته شد تا در طی روز از دانش آموزان عکس بگیرد . نتایج نشـان داد دانش آموزانی که در کلاس های روشن با نور کامل بودند بهتر توّجه می کردند که منجر به عملکرد بهتر هم می شد . Ott نتیجه گرفت که بیش فعّالی تا حدّی به دلیل شرایط تابشی است و وقتی در معرض تشعشع کمتر واقع می شدند عملکرد و رفتار بهبود پیدا می کرد .

مطالعــه دیگر نشــان داد چگـونه نور و رنگ روی یازده دانش آموز شش ساله و ارزیابی فشار خـون آنها تأثیــر می گذاشت . penev.&van cauter. 2004  vencauter. Leproult.&plat 2000/

تأثیرات نور و یادگیری

چون نور به طور عمیقی چندین سطح از عملکرد انسان را تحت تأثیر قرار می دهد مثل نور ، ضربان قلب ، تأثیرات غیرمستقیم آن ، آن را روی یادگیری کلاسی نمی توان نادیده گرفت . چندین مطالعه بررسی کرده اند چگونه کیفیت و رنگ نور می تواند به مهارت بینایی افراد آسیب برساند و یا عملکرد آموزشی آنها را ارتقاء دهد . مشکل دید می تواند مشکلات رفتاری در دانش آموزان ایجاد کند و همچنین سطح تمرکز و انگیزه در کلاس، cheatum &Hammond  2000 یک تحقیق نشان داد حدود 20% بچه هایی که وارد مدرسه می شوند دارای مشکل بینایی هستند ، از بیـن بچه های دبستانی 41% مشکل دنبال کردن و 6% خطای چشم دارند . ناتوانی دید باعث مشکل رفتاری و بیسواد ماندنی می شود . koslowe  1995

Wirterbottom و wilkins پیشنهاد می کند که ویژگی های خاصی از نور می تواند باعث ناراحتی و مشکل بینایی شود . این ویژگی ها شامل نور فلورسنت و روشنایی در هنگام روز می شود . این مطالعه قصد دارد میزان در معرض قرار گرفتن در نور کافی دانش آموزان را بررسی کند در کلاس درس چندین دانش آموز از دور تا دور کشور انتخاب شدند تا در مطالعه شرکت کنند ؛ شرایط نوری هر مدرسه به چندین گـروه داده دسته بندی شد . یک تحلیل رگراسیون چند متغیره برای داده ها استفاده شد ، شواهد آماری نشان داد که ساختمان مدرسه با بیشترین ظرفیت برای نور روز مثلاً پنجره ی اضافه تأثیر قابل توّجهی روی عملکرد و رفتار دانش آموزان دارد . winterer  bottom &wilkins  2009 ,p.9

انواع روشنایی ها می تواند نقش متفاوتی در افزایش عملکرد کلاسی داشته باشد مثل بالا بردن قدرت دید ، رفتار و موفقیت آموزشی . مثلاً نور سفید فلورسنت روشن در سرعت خواندن و دقت و جذابیت تأثیرگذار است . با وجود این نور گرم سفید به بزرگ سالان کمک می کند با هم کار کنند تا مشکلات خود را به حداقل برسانند .

علاوه براین تحقیقات جدید به بررسی نور مصنوعی در محیط مدرسه می پردازد که برروی موفقیّت ، انگیزه و تمرکز بچه ها تأثیرگذار است . مطالعه ی فعلی تأثیرات نور روی انگیزه و تمرکز را بررسی می کند و به دقّت خواندن و سرعت آن هم می پردازد . نتایج تحقیق نشان می دهد که در کلاس آب با نور زیاد عملکرد بچه ها یک درصد نسبت به کلاس همیشگی و معمولشان کاهش پیدا کرد و به طور کلّی نتایج تحقیق نشان داد که آموزش دهندگان باید بدانند که محیط هیچ وقت خنثی نیست . مطالعه( Tanner 2008) نشان می دهد که طراحی فیزیکی مدارس می تواند روی موفقیّت دانش آموزان تأثیرگذار باشد.یکی از حوزه های طراحی که روی آن بحث شد نور است .مؤلف شواهد دیگر مطالعات را اشاره می کند که نشان داده است که نور روی عملکردهای فیزیولوژیکی انسان ،سلامت،رشد تأثیرگذار است .ازمدل رگراسیون برای کمک به تعیین رابطه بین عناصر طراحی مدرسه و عملکرد دانش آموزان استفاده شد . نتیجه کلّی تفاوت را در موفقیۀت نشان می دهد البّته وقتی شرایط کنترل شده و نشده در مدارس از جمله نور بررسی می شود .

( 2002 Heschong )نتایج امتحان ریاضی کلاس پنجّمی ها را بررسی کرد تا تعیین کند آیا تأثیر روشنایی روز در مدرسه روی عملکرد دانش آموزان تأثیرگذار است .

نور(دینامیک ) پویا در کلاس درس - طرح نور مصنوعی و مشخصات آن

شدّت نور و رنگ دو متغیّر اصلی در سیستم روشنایی هستندکه برای نور مصنوعی داخل محیط استفاده می شوند . شدّت نور از طریق « lux » اندازه گیری می شود و lux 500 حداقل نور استفـاده شده برای کلاس هـا است . دمای رنگ و کیفیّت رنگ به نوری که در کلاس تابیده می شود بستگی دارد . هر چراغ شامل سه لامپ است که دو لامپ بیرونی دمای خنک تر و یک لامپ درونی دمای گرم تری را فراهم می کند .لامپ درون قاب تعدادش کم یازیاد می شودتا تأثیر نور را در هر صحنه ایجاد کند.

محیط

همان طور که قبلاً بیان شد تحقیقات علمی در مورد موضوع نور و تأثیرش روی انسـان وجود دارد از جملـه خواب ، بینایی ، یادگیری و رشد شناختی . بر مبنای این تحقیق ها مؤلفات تحقیقات بعدی را انجام دادند.

از چهارمحیط به نام های محیط معمولی،متمرکز، انرژی و آرام استفاده شد واین محیط ها طوری طراحی شدند تا با فعّالیّت های کلاسی تطابق داشته باشند.این محیط ها توسط قاب کنترل به واسطه  ی معلّم انتخاب شدند .محیط معمولی برای فعّالیّت های معمولی کلاس و دوّمی هنگامی که بچه ها باید تمرکز کننـد مثل امتحانات .انرژی برای استفاده در هنگام روز به کار رفت . در این هنگام وقتی دانش آمـوزان با کاهش انرژی معمولاً هنگام صبح و بعد از نهار روبه رو شدند،. محیط آرام برای فعّالیّت های مشارکتی استفاده شد . این چهار محیط به این دلیل طراحی شد که تحقیقات بیان کرده بودند نور و دمای کلاس روی ذهن و بدن بچه ها تأثیرگذار است.grangaard 1995

هدف از انجام این مطالعه ارزش یابی سیستم نور مصنوعی در چهار محیط مختلف بود که طراحی شده بودند تا به عنوان کلاس مورد استفاده قرار بگیرند. tanner 2008

شرکت کنندگان ، روش و ابزار

در همه ی هشتادوچهار بچّه ی کلاس سوِمی سن هفت تا هشت سال در چهار کلاس مدرسه ی عمومی در «ایالات متحده ی آمریکا» آزمایشی طراحی شد ،چهار کلاس به طور تصادفی تعیین شدند برای هر محیط دو شرایط مثلاً شرایط طبیعی یا متمرکز . نور متمرکز شامل lux 1000 با دمای k 6500 که شامل سه لامپ Ho 5 T بود . برای محیط طبیعی هم هم چنین شرایطی استفاده شد در این محیط پنجره ها کوچک و گاهاً بسته بودند بنابراین نور حداقل بود و گاهی هم به معلمان آموزش می دادند تا پرده کشیده شود.آزمایشات سه مرتبه در طول سال تحصیلی در این دو محیط مختلف انجام گرفت و نتیجه گیری شد که نور و کیفیت آن روی مهارت های خواندن بچه ها بسیار تأثیرگذار است .محیط های مصنوعی به دلیل سؤالات مهم طراحان صنعتی و آموزشی متفاوت بود و اجزاء فرآیند آموزشی از نور برای بهینه سازی تدریس و یادگیری استفاده کردند . به طور کلّی مطالعه ی تأثیر نور را روی مهارت خواندن بچه ها بررسی کرد و نتیجه گرفت در مورد تأثیر سطح روشنایی و متغیر دما روی یادگیری احتیاج به تحقیقات بیشتری وجوددارد.

روش تحقیق :

تحقیق حاضر بر مبنای روش پیمایش و به صورت مقایسه هایی در دو سطح داخلی و خارجی انجام گرفته است . در سطح داخلی ابتدا برای فراهم نمودن تصویری صحیح از وضعیت نور و یادگیری آن در مدارس تعداد زیادی از مدارس در داخل و خارج مورد بررسی قرار گرفته و در این زمینه از برداشت های اساتید و دانشجویان استفاده شده است و در نهایت اطلاعات به دست آمده در این سطح مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل برای یافتن الگوی استاندارد طراحی در مدارس قرار گرفته است .

نتیجه گیری :

آن که فهم بیننده ی میان حال تا چه حدّ و مرزی به اشراف معمار«ایرانی» و ارزش های نهفته در طراحی ها و پایه و اساس تاثیر پذیری های انسان از محیط و فضا های داخلی و نیزاستفاده از نور های مناسب با توجیه به اهمیّّت غیر قابل انکار آن حسّاس باشد و یا سطح آگاهی و دانش طراحی امروزتا چه حد بر ایجاد این  ارتباطات و تاثیرگذاری های محیطی بر روان تن و جان و نیز رشد خلاقیت وشکوفایی هوش هیجانی و ارتباط آن با رعایت و حفظ اخلاق در جامعه و کیفیت زندگی انسان و یادگیری بچّه ها پای بند باشد این سوال را مطرح می کند که آیا ارتباط چشمی (دیداری)که لزوما جریانی خود آگاه است و می تواند در ضمیر ناخودآگاه تصویر ویادی خوش و یا بالعکس خاطراتی تلخ و بد از خود به جای بگذارد همیشه برقرار می شود یا خیر؟و تاثیر نور و تاثیرات آن بر یادگیری و سلامت روانی و تنی شکوفایی هوش هیجانی و کیفیت زندگی و رعایت اخلاق انفرادی و اجتماعی و در نهایت جایگاه رفیع و هویّت انسان در جامعه را در پی داردو به طبع آن خلق و خوی رفتارکردارطرز برخوردو گفتار دیگران در اجتماع که در نهایت به لحاظ رعایت شئونات اخلاقی منجر می شود و به حفظ ارزش ها و پاسداری از فرهنگ می انجامدکه محصول تاثیر پذیری انسان از فضاها و محیط های اولیه پرورشی و تربیتی او است.

نکات مهم وقابل تامل:

1- ردیف هایی از چراغ ها که به طور جداگانه روشن می شوند رامی توان طبق مقدار روشنایی روز قابل دسترسی فعّال یا غیر فعّال کرد.

2- واشر های دیواری برای روشنایی تخته سیاه آرامش دیداری را افزایش می دهد.

3- نور هایی که به صورت هماهنگ توزیع می شوند برای دید سه بعدی مناسب ترند.

4- چراغ های رنگی خوب دارای رنگی مناسب هستند و رنگ های طبیعی را ارائه می دهند.

5- اتاق روشن انگیزه ی یادگیری را تحریک می کند.(1)،(2)

پی نوشت ها:

 (1)Baron, R. A., Rea, M. S., & Daniels, S. G. (1992). Effects of indoor            ighting (illuminance and spectral distribution) on the performanceof cognitive tasks and interpersonal behaviors: The potential mediating role of positive affect. Motivation and Emotion, 16, 1-33.

Beauchemin, K. M., & Hays, P. (1996). Sunny hospital rooms expedite recovery from severe and refractory depressions. Journal of Affective Disorders, 40, 49-51.

Benedetti, F., Colombo, C., Barbini, B., Campori, E., & Smeraldi, E. (2001). Morning sunlight reduces length of hospitalization in bipolar depression. Journal of Affective Disorders, 62, 221-223.

Berson, D. M., Dunn, F. A., & Takao, M. (2002). Phototransduction by retinal ganglion cells that set the circadian clock. Science, 295, 1070-1073.

Boyce, P., Hunter, C., & Howlett, O. (2003). The benefits of daylight through windows. New York, NY: Lighting Research Center of Rensselaer Polytechnic Institutes.

Brickenkamp, R., & Zilmmer, E. (2010). The d2 test of concentration. Cambridge, MA: Hogrefe.

Cheatum, B. A., & Hammond, A. A. (2000). Physical activities for improving children’s learning and behavior: A guide to sensory and motor development. Champaign, IL: Human Kinetics.

Christ, T. J., & Silberglitt, B. (2007). Estimates of the standard error of measurement for curriculum-based measures of oral reading fluency. School Psychology Review, 36, 130-146.

Czeisler, C. A., Duffy, J. F., Shanahan, T. L., Brown, E. N., Mitchell, J. F., Rimmer, D. W., & . . .Kronauer, R. E. (1999). Stability, precision, and near 24-hour period of the human circadian pacemaker. Science, 284, 2177-2181.

Dijk, D. J., & Cajochen, C. (1997). Melatonin and the circadian regulation of sleep initiation, consolidation, structure, and the sleep EEG. Journal of Biological Rhythms, 12, 627-635.

Fink, A., & Kosecoff, J. (1985). How to conduct surveys: A step-bystep guide. Beverly Hills, CA: SAGE.

Fuchs, L. S., Fuchs, D., Hosp, M. K., & Jenkins, J. R. (2001). Oral reading fluency as an indicator of reading competence: A theoretical, empirical, and historical analysis. Scientific Studies of Reading, 5, 239-256.

Good, R. H., Wallin, J., Simmons, D. C., Kame’enui, E. J., & Kaminski, R. A. (2002). System-wide Percentile Ranks for DIBELS Benchmark Assessment (Technical Report 9). Eugene, OR: University of Oregon.

Grangaard, E. M. (1995). Color and light effects on learning. Retrieved from ERIC Database. (ED382381) Heschong. (2002). Daylighting makes a difference. Educational Facility Planner, 37, 5-14.

Heschong, L., Wright, R. L., Okura, S., Klein, P. D., Simner, M., Berman, S., & Clear, R. (2002). Daylighting impacts on human performance in school. Journal of Illuminating Engineering Society, 31, 101-114.

Kame’enui, E. J., Simmons, D. C., Good, R. H., & Harn, B. A. (2001). The use of fluency-based measures in early identification and evaluation of intervention efficacy in schools. In M. Wolf (Ed.), Time, fluency, and dyslexia (pp. 307-331). New York, NY: York.

Knez, I. (1995). Effects of indoor lighting on mood and cognition. Journal of Environmental Psychology, 15, 39-51.

Koslowe K, Bergwerk K, Yinon U, Merrick. (1995). Ocular findings in Rett Syndrome. Journal of Behavioral Optometry, 20, 151-153.

Kuhn, M. R., & Rasinski, T. V. (2011). Best practices in fluency instruction. In L. Morrow, & L. Gambrell (Eds.), Best practices in education (4th ed., pp. 276-294). New York, NY: Guilford.

LaBerge, D., & Samuels, S. A. (1974). Toward a theory of automatic information processing in reading. Cognitive Psychology, 6, 293-323.

Leproult, L. R., Colecchia, E. F., L’Hermite-Baleriaux, M., & Van Cauter, E. (2001). Transition from dim to bright light in the morning induces an immediate elevation of cortisol levels. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 86, 151-157.

Marston, D.B. (1989). A curriculum-based measurement approach to assessing academic performance: What is it and why do it? In M.R. Shinn (Ed.), Curriculum-based Measurement: Assessing special children (pp. 18-78). New York: The Guiliford Press.

Mishima, K., Okawa, M., Shimizu, T., & Hishikawa, Y. (2001). Diminished melatonin secretion in the elderly caused by insufficient environmental illumination. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 86, 129-134.

Ott, J. N. (1976). Influence of fluorescent lights on hyperactivity and learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 9, 22-27.

Pikulski, J. J., & Chard, D. (2005). Fluency: Bridge between decoding and reading comprehension. Reading Teacher, 58, 510-519. Pintrich, P., & DeGroot, E. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82, 33-40.

Rasinski, T. V. (2004). Assessing reading fluency. Honolulu, HI: Pacific Resources for Education and Learning. Retrieved from http://www.prel.org

Rasinski, T. V. (Ed.). (2010). The fluent reader: Oral and silent reading strategies for building word recognition, fluency, and comprehension. New York, NY: Scholastic.

Rasinski, T. V. (2011). Teaching reading fluency. In T. Rasinski (Ed.), Rebuilding the foundation: Effective reading instruction for 21st century literacy (pp. 181-198). Bloomington, IN: Solution Tree.

Rasinski, T. V., & Padak, N. (2005). Three Minute Reading Assessments: Word Recognition, Fluency, and Comprehension for Grades 1-4. New York, NY: Scholastic.

Rasinski, T.V., Padak, N., & Logan, J. (Eds.) (1991). Reading is Knowledge. Pittsburg, KS: College Reading Association.

Rasinski, T. V., Reutzel, D. R., Chard, D., & Linan-Thompson, S. (2011). Reading fluency. In M. Kamil, P. D. Pearson, E. B. Moje, & P. Afflerbach (Eds.), Handbook of reading research (Vol. 4, pp. 286-319). New York, NY: Routledge.

Rasinski, T. V., & Samuels, S. J. (2011). Reading fluency: What it is and what it is not. In S. J. Samuels & A. E. Farstrup (Eds.), What research has to say about reading instruction (pp. 94-114). Newark, DE: International Reading Association.

Spiegel, K., Tasali, E., Penev, P., & Van Cauter, E. (2004). Brief communication: Sleep curtailment in healthy young men is associated with decreased leptin levels, elevated ghrelin levels, and increased hunger and appetite. Annuals of Internal Medicine, 141, 846-850.

Stanovich, K. E. (1980). Toward an interactive-compensatory model of individual differences in the development of reading fluency. Reading Research Quarterly, 16, 32-71.

Takasu, N. N., Hashimoto, S., Yamanaka, Y., Tanahashi, Y., Yamazaki, A., Honma, S., & Honma, K. (2006). Repeated exposures to daytime bright light increase nocturnal melatonin rise and maintain circadian phase in young subjects under fixed sleep schedule. American Journal of Physiology—Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 291, 1799-1807.

Tanner, K. C. (2008). Explaining relationships among student outcomes and the school’s physical environment. Journal of Advanced Academics, 19, 444-471.

Taras, H., Potts-Datema, W., & Pearson, H. (2005). Sleep and student performance at school. Journal of School Health, 75, 248-254.

Tilving, E., & Thomson, D. M. (1973). Encoding specificity and retrieval processes in episodic memory. Psychological Review, 80, 352-373.

Van Cauter, E., Leproult, R., & Plat, L. (2000). Age-related changes in slow wave sleep and REM sleep and relationship with growth hormone and cortisol levels in healthy men. Journal of the American Medical Association, 284, 861-868.

Veitch, J. A., & McColl, S. L. (1994). Full-spectrum fluorescent lighting effects on people: A critical review. In J. A. Veitch (Ed.), Full-spectrum lighting effects on performance, mood, and health (IRC Internal Report No. 659, pp. 53-111). Ottawa, ON: National Research Council of Canada, Institute for Research in Construction.

Veitch, J. A., & McColl, S. L. (2001). A critical examination of perceptual and cognitive effects attributed to full-spectrum lighting. Ergonomics, 44, 255-279.

Viola, A. U., James, L. M., Schlangen, L. J., & Dijk, D. J. (2008). Blue-enriched white light in the workplace improves selfreported alertness, performance and sleep quality. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 34, 297-306.

Winterbottom, M. & Wilkins, A. (November 2008). Lighting and  iscomfort in the classroom. EARLI Practice-Based and Practitioner Research Conference on Learning and Instruction. Bergen, Norway.

(2) ترجمه و گردآوری : کمال زمانی پور،سیامک قائی امینی».